Bescherm haaien en andere dieren
De meeste mensen kennen wel de witte haai of de hamerhaai, maar welke soorten zijn er nog meer? Er zwemmen op dit moment meer dan 500 soorten haaien in de oceaan. Elke haaiensoort is uniek, maar allemaal zijn ze ontzettend belangrijk voor de gezondheid van de oceanen. Lees hieronder meer over de bekendste haaiensoorten, waaronder de witte haai, tijgerhaai en zee-engel, en kom er bijvoorbeeld achter hoe ze aan deze namen komen.
1. Witte haai
De witte haai (Carcharodon carcharias), ook wel mensenhaai genoemd, is misschien wel de bekendste haai ter wereld. De haaiensoort is met name beroemd (of eigenlijk berucht) geworden door de film Jaws, maar helaas hebben alle haaien door deze film een slechter imago gekregen dan ze verdienen.
De witte haai heeft zijn naam te danken aan de parelwitte kleur van zijn onderbuik, hoewel het bovenlichaam grijs is. Een volwassen witte haai wordt gemiddeld 4,5 meter lang, maar sommige kunnen meer dan 6 meter worden. De haaien kunnen tot 2.500 kilogram wegen. Witte haaien zijn daarmee de grootste roofvissen op aarde.
Ze hebben ongeveer 300 driehoekige en gekartelde tanden die in wel zeven rijen in hun bek staan.
Een goede neus en een goed aanpassingsvermogen
Witte haaien ademen door kieuwen en ruiken zo goed dat ze een druppel bloed op 500 meter afstand kunnen waarnemen. Ze zijn niet koudbloedig, maar hebben een speciaal regulatiesysteem dat hun lichaamstemperatuur iets hoger houdt dan het water om hen heen. Hierdoor kunnen ze in verschillende oceanen in verschillende klimaten leven.
Ze komen het meest voor in kustwateren waar veel vissen en zeezoogdieren leven, bijvoorbeeld langs de kusten van het noordoosten en westen van de Verenigde Staten, Chili, het noorden van Japan, het zuiden van Australië, Nieuw-Zeeland en zuidelijk Afrika. Ze zijn ook wel eens in de Middellandse Zee gezien.
2. Stierhaai
De stierhaai, Atlantische grondhaai of Zambezihaai (Carcharhinus leucas) leeft verspreid over de hele wereld in ondiepe, warmere kustwateren, vaak in de buurt van waar mensen het liefst zwemmen. Het zijn zeer territoriale dieren en ze kunnen agressief zijn, maar ze eten geen mensen.
De stierhaai is een van de weinige haaiensoorten die in zowel zoet als zout water leeft; ze zwemmen soms in rivieren en kunnen stroomopwaarts grote afstanden afleggen. Ze zijn onder andere gezien in de Zambezirivier in Afrika en bijna 3.700 kilometer landinwaarts in de Amazone in Peru.
Hoe herken ik een stierhaai?
Vrouwelijke stierhaaien zijn meestal groter dan mannetjes: ze worden 4 meter lang en wegen ongeveer 315 kilo, terwijl mannetjes meestal 3,6 meter lang worden. Stierhaaien hebben een korte, platte snuit, een brede kop en een spitse neus. Ze zijn goed gecamoufleerd door hun grijze tot lichtbruine bovenkant en witte onderkant. Net als veel andere haaien hebben stierhaaien meerdere rijen tanden. Normaal gesproken zijn dit 12 tot 13 rijen, hoewel sommige er 14 hebben.
Leuk feitje: vrouwtjes baren per keer 1 tot 13 pups, die met de staart eerst uit de moeder komen.
De walvishaai (Rhincodon typus) is de grootste haai ter wereld. Het is mogelijk de grootste vis die ooit heeft bestaan. Hij heeft een brede, platte kop en een extreem grote bek, met twee ogen aan beide kanten. Hij heeft lichtgekleurde horizontale en verticale lijnen over zijn donkere huid en lichte vlekken over de donkerste delen van zijn lichaam.
Een uniek aantal tanden
Walvishaaien hebben meer dan 3.000 tanden, verdeeld over meer dan 300 rijen. Ze hebben echter niet alleen tanden in hun bek – ze hebben ook kleine tandjes rond hun irissen: meer dan 3.000 op elk oog. Deze dienen waarschijnlijk als bescherming, want een walvishaai heeft geen oogleden en zijn ogen steken uit de zijkant van zijn kop.
Walvishaaien leven in warme tropische wateren over de hele wereld verspreid. Ze worden ongeveer 12 meter lang en wegen waarschijnlijk zo’n 14 ton. De grootste walvishaai ooit was 19 meter lang en woog meer dan 15 ton. Ondanks hun grootte zijn ze heel zachtaardig en hebben ze alleen contact met mensen uit nieuwsgierigheid.
4. Hamerhaai
Misschien wel een van de opvallendste en uniek uitziende haaienfamilies is de hamerhaai (Sphyrnidae). Hamerhaaien hebben hun naam gekregen aan het feit dat hun kop op een hamer lijkt. Deze bijzondere vorm heeft veel voordelen. Ze hebben ogen die ver uit elkaar staan, waardoor ze een groter gezichtsveld hebben dan de meeste andere haaien. Ze hebben over hun brede kop zeer gespecialiseerde zintuigen die elektrische impulsen van prooien opvangen en zoeken hiermee naar voedsel.
De vorm van de kop helpt ook bij de jacht: de haai kan zijn kop snel bewegen en draaien, waardoor hij makkelijker prooien te pakken krijgt. Ook gebruikt hij zijn kop om prooien te rammen en vast te zetten voordat hij ze opeet. De hamerhaai heeft bovendien een wijder neusgat dan veel andere haaien, wat zorgt dat hij zijn prooi makkelijk kan lokaliseren en hun geur kan volgen.
Waar leven hamerhaaien?
Hamerhaaien leven wereldwijd in tropische en gematigde wateren, van kustgebied tot open water. De hamerhaai heeft een grijsbruine tot olijfgroene bovenkant en een witte onderkant. Ze hebben sterk gekartelde, driehoekige tanden, en extra hoge, puntige rugvinnen. De haaien zijn 4-6 meter lang en wegen 225-450 kg.
5. Tijgerhaai
De blauwe haai (Prionace glauca) is, zoals zijn naam al doet vermoeden, grotendeels blauw van kleur, op zijn witte buik na. Hij is heel slank en heeft een spitse snuit, tanden die lijken op kleine zaagjes, en lange, slanke borstvinnen. Blauwe haaien zijn over het algemeen ongeveer 2 meter lang, maar kunnen wel 4 meter lang worden en 200 kilogram wegen. Volwassen vrouwtjes zijn groter dan volwassen mannetjes.
Deze haaiensoort produceert meer jongen dan de meeste andere haaiensoorten: de vrouwtjes bevallen meestal van 25-50 jongen per keer.
De blauwe haaileeft in tropische en gematigde oceanen over de hele wereld. Blauwe haaien komen zelden in de buurt van de kust. Ze zijn meestal niet agressief, maar wel nieuwsgierig, en benaderen wel eens duikers, met name speervissers als zij aan het jagen zijn.
8. Groenlandse haai
De Groenlandse haai (Somniosus microcephalus) is een grote kraakbeenvis en het langst levende gewervelde dier ter wereld. De haaien kunnen waarschijnlijk wel meer dan 500 jaar oud worden, en zijn pas vanaf een leeftijd van 150 jaar vruchtbaar. De Groenlandse haai is log, grijs tot bruin van kleur en heeft een ronde snuit, en in verhouding tot zijn lichaamsgrootte heeft hij kleine vinnen. Hij kan 7 meter lang en 1.025 kilo zwaar worden, maar de meeste worden 2 tot 4 meter lang. Groenlandse haaien hebben smalle, puntige tanden in de bovenkaak en bredere, vierkante tanden in de onderkaak.
Een koud leefgebied
Groenlandse haaien leven voornamelijk in koudwatergebieden in de Noordelijke IJszee en de Noordelijke Atlantische Oceaan. Het is de enige haaiensoort die daar het hele jaar door leeft. Hij kan vertoeven in temperaturen rond het vriespunt, en heeft speciaal weefsel in zijn lichaam dat werkt als anti-vries. De soort leeft echter niet alleen in koude gebieden, maar ook zo ver zuidelijk als de Noordzee en langs de oostkust van de Verenigde Staten. Hij is zelfs waargenomen in het westen van het Caribische gebied.
Groenlandse haaien zijn voornamelijk aaseters en niet kieskeurig: in hun magen zijn wel eens resten gevonden van ijsberen, paarden en rendieren.
9. Zee-engel
De zee-engel (Squatina squatina) is een haai die meer lijkt op een rog dan op andere haaiensoorten. Hij heeft een plat hoofd en lichaam en borst- en buikvinnen die op vleugels van een engel lijken. Zijn ogen zitten aan de bovenkant van zijn kop, met daarachter bijzondere gleuven die zijn kieuwen ventileren. De zee-engel kan tot 2,5 meter lang worden.
Zee-engelen komen wereldwijd voor in warme en gematigde wateren langs Noord-Europa, in de Middellandse Zee en bij de Canarische Eilanden. Zee-engelen liggen vaak op zandbodems in de buurt van stranden op wacht om prooien te vangen, waaronder vissen en ongewervelde bodemdieren.
Waarom zijn haaien belangrijk?
Als toproofdieren spelen haaien een heel belangrijke rol bij het in stand houden van het evenwicht in het ecosysteem. Ze zijn cruciaal voor leefgebieden met zeegras en koraalriffen. Als haaien uit hun leefgebied worden verwijderd, neem het aantal prooidieren toe en wordt de concurrentie om voedsel onhoudbaar. Prooidieren zoals zeeschildpadden worden dan minder bejaagd, wat kan leiden tot overbegrazing van zeegrasvelden. Zeegras-ecosystemen zijn zonder haaien minder bestand tegen klimaatverandering.
